Skróty klawiszowe:

Pokaż moduł: Skróty klawiszowe.

Strona wykorzystuje pliki cookies.
Dowiedz się więcej...

Gmina i Miasto Koziegłowy

Gmina i Miasto Koziegłowy

Filtrowanie aktualności

data od

data do

 Wiadomości zaczerpnięto z publikacji dr Józefy Wiśniewskiej

Siła polityczna państwa pierwszych Piastów opierała się na zbrojnych drużynach i warownych grodach. Ponieważ Koziegłowy leżały na prastarym szlaku handlowym, prowadzącym z Krakowa do Lelowa i Opola zachodziła konieczność wybudowania przy nim warownej strażnicy. Przystąpił do tego, prawdopodobnie Mikołaj herbu Lis - wojewoda krakowski (1177 - 1206). W źródłach średniowiecznych określa się go jako „zamek" (castrum), „zamek - grodzisko" bądź „grodzisko - zamek".

Rozpowszechnione, barwne legendy o jego budowie stanowiły dotychczas jedyne źródło o zamku koziegłowskim, wybudowanym na podmokłym, nizinnym terenie. Badania naukowe tego nie potwierdzają. Poświadczają jedynie o dawnych, wczesnośredniowiecznych tradycjach osadniczych na tym miejscu, gdzie w przyszłości powstał zamek i miasteczko Koziegłowy.

Katalog, zabytków i sztuki w Polsce, a za nim Bohdan Guerquin zakładają, iż istniał on już w XIII - XIV wieku. W końcu XIV w. bezspornym właścicielem Koziegłów był Krystyn I herbu Lis - kasztelan sądecki. Osiągnął on wielką pozycję ekonomiczną, która w pełni predystynowała go do czynienia poważnych inwestycji, takich jak np. budowa zamku. Ożywiona działalność gospodarcza, jaką prowadził pod koniec XIV i w początkach XV wieku na tym terytorium, upoważniają nas do stwierdzenia, że właśnie on urządzając miasto Koziegłowy i przebudowując strukturę gospodarczą swoich posiadłości - budował równocześnie rezydencję obronną. Prace wykopaliskowe, prowadzone na stanowisku gdzie stał ów zamek, potwierdzają tę hipotezę. Wyjaśnienia wymaga jedynie kwestia, czy istotnie dokonał tego w oparciu o istniejącą już fortyfikację drewniano-ziemną, czy też budował ją od podstaw.

Pierwsza historyczna wiadomość o koziegłowskim zamku pochodzi z dokumentu z 1409 r. Długosz pisał tak: „Oppidum et castrum in terra siewieriensi" (miasto i zamek w ziemi siewierskiej).

Za czasów Długosza, a więc ok. 1470 r. właścicielem miasta i zamku był Jan Koziegłowski. W 1472 r. nadał on przywilej mieszkańcom miasta Koziegtowy i sąsiedniej wsi Gniazdów, w którym jest również mowa o obowiązku pracy przy zamku. „W zimie obrabywać będą lód w fosach i parkany przy zamku naprawiać, a jeśliby wypadto parkany stawiać, użyty będzie do tego celu cieśla, przez dziedzica ptatny".

Z dokumentu wynika, że zamek ów stał między Koziegłowami a wsią Gniazdów, a więc to ten sam, którego resztki fundamentów można oglądać za „Kamionką" po drugiej stronie drogi DK - l.
Potwierdziły to również w stu procentach badania archeologiczne prowadzone w latach 1966-1968 przez pracowników muzeum częstochowskiego. Efektem tych prac była publikacja Włodzimierza Btaszczyka, która pozwala nie tylko zrekonstruować wygląd zamku, ale również określić jego genezę i funkcje pełnione w przeszłości.

Można więc ustalić jego zasadnicze elementy w rzucie poziomym. Wynika z niego, że warownia przypominała kształtem wydłużony prostokąt o wymiarach ok. 50 x 25 metrów, zajmowała powierzchnię ok. 726 m kw. Otoczona była dwoma pierścieniami wałów ziemnych i fosą. Wały zewnętrzne posiada- ły konstrukcję z drewna (tzw. przekładkową), umocnioną gliną i żwirem. Wjazd do środka biegł groblą, usypaną specjalnie poprzez teren bagienny i do dzisiaj stosunkowo dobrze czytelną. Długość jej wynosiła ok. 125 m. Należy przypuszczać, że dodatkowym elementem utrudniającym przedostanie się do zamku był most zwodzony. Cała długość budowli, łącznie z basztą obronną, wynosiła ok. 50 m. Brama wjazdowa miała kształt kwadratu o wymiarach 9 x 9 metrów.

Do ciekawszych szczegółów architektonicznych zamku należy baszta o trzech rodzajach grubości murów. Od frontu mur był najgrubszy - 2,40 m, boczny - 2,20 m, a zamykający tylny 1,85 m. Całość muru zachowanego w partiach fundamentalnych sięga l m wysokości.

Przestrzeń między bramą a budynkiem przybramnym oraz głównym budynkiem mieszkalnym pełniła funkcję dziedzińca wewnętrznego, co potwierdzają odkryte na głębokości 1,45 m resztki bruku kamiennego.

Na podstawie zachowanych reliktów można zaobserwować, że zamek składał się z dwóch części: centralnej i gospodarczej. Pierwsza (główna) miała kształt grodziska pierścieniowatego, z podwójną, nieznacznie na północ usytuowanym murowanym budynkiem mieszkalnym. Pierwszy pierścień wałów stanowił przedmurze dla oblewających wzniesienie wód strumyka. Pomiędzy wałami można zaobserwować nieznacznej głębokości fosę. Drugi wał, o szerokości 18-20 metrów wzmocniony był od strony wewnętrznej palisadą i ławą kamienną. Pomiędzy murem obronnym, a murem zewnętrznym budynku mieszkalnego znajdowało się międzymurze o szerokości 4 m.

Inwentarz zabytkowy, który występował dość licznie w warstwach kulturowych w postaci ułamków naczyń, kaflii, wyrobów metalowych, monet i szczątek kości, pozwala określić powstanie zamku na koniec XIV w., a jego istnienie do połowy XVII w.

Ciekawymi wykopanymi z fundamentów numizmatami były denary Kazimierza Jagiellończyka, w ilości ponad 100 sztuk.

Jak hipotetycznie mógł wyglądać ten zamek w średniowieczu przedstawia rekonstrukcja rysunkowa, możliwa do wykonania jedynie na podstawie prac wykopaliskowych. Całkowicie brakuje bowiem o nim przekazów pisanych i ikonograficznych. 60 Mimo wszystko Włodzimierz Błaszczyk zaliczył go do nastarszych tego typu budowli na terenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.

Stosunkowo krótką żywotność zamek zawdzięcza ówczesnej sytuacji spoteczno-politycznej. W latach 1452-1457, w czasie najazdów kupców zbrojnych - Janka z Welczyna, Przemka z Toszka, Janusza z Oświęcimia oraz grasantów Kawki i Świeborowskiego, zamek został mocno nadwyrężony i opuszczony. 62 Dopiero biskup krakowski Samuel Maciejowski w 1548 r. czynił starania o odrestaurowanie go. W przywiłeju z tego roku tak m. in. pisze: „gdy zamek od, wielu lat jest opuszczony, do którego obwarowania, ogradzania poddani nasi obowiązani byli, uwalniając ich przeto od takowych robocizn, stanowimy, żeby po groszu od tanu ptacili, póki rzeczony zamek przez nas, lub przez naszych następców nie zostanie podźwignięty, co gdy nastąpi, powinni zamek umacniać stosownie do pierwotnego przywileju" .
Istotnie warownia musiała znacznie podupaść. Stała się jedynie dworem biskupów rezydujących w Siewierzu, skoro pod rokiem 1598 znajdujemy informację, że jest on w całkowitej ruinie: „a derastate castelloseu minis pro tue sumus usgue ad limitet."

Do ostatecznej ruiny doprowadzili go Szwedzi podczas odwrotu spod Jasnej Góry w 1655 r. Idąc przez Koziegłowy na Kraków postanowili zamek zdobyć.'Ustawili więc armaty na pagórkach Gniazdowa i Siedlca, by z nich skuteczniej warownię bombardować. Gdy atak z tej stronie powiódł się, przewieźli działa na wzgórza w Koziegłówkach i stamtąd ponowili atak. Przez kilka dni bronił zaciekle zamczyska burgrabia i starosta Stanisław Kawecki, piszący się z Kawieczyna. Jednak widząc walące się mury i zaledwie garść obrońców, opuścił twierdzę w nocy i wycofał się do Siewierza. Od tej chwili zamek już nigdy nie dźwignął się z ruiny. Trudno było zresztą utrzymać mury w należytym stanie, bo zamek postawiono na podmokłym i niestabilnym gruncie.

W 1865 r. resztki zamku z polecenia władz carskich rozebrano, a materiał z niego użyto na budowę drogi z Koziegłów do Gniazdowa.

Zamek koziegłowski nigdy nie był centrum administracyjnym gminy. Mieszkał w nim tylko burgrabia wraz z załogą obrońców , która czuwała nad porządkiem i obroną mienia miasteczka i okolicy.

06

LUT

2006

12673

razy

czytano

4484/4513

Najnowsze aktualności

Kalendarz

Logo serwisu.

E-mapa

Logo serwisu.

Galeria

Logo serwisu.

Filmy

Logo serwisu.

Mapa inwestycji

Logo serwisu.

Wyszukaj na stronie

Twoja przeglądarka internetowa, bądź system operacyjny, nie wspierają lektora w polskiej wersji językowej.

Uruchom

Wstrzymaj

Przewiń animację o jedno pole w lewo.

Przewiń animację o jedno pole w prawo.

Ukryj moduł.